Çocuklarda Kolesterol Yüksekliği (Lipid Bozuklukları)
Erken fark edilen her lipid bozukluğu, gelecekte önlenen bir kalp krizi demektir.
Kolesterol, vücudun ihtiyaç duyduğu doğal bir yağ türüdür ve vücut tarafından üretilir.
İki temel türü vardır:
***HDL (Hayırlı / İyi Kolesterol)
***LDL (Lanetli / Kötü Kolesterol)
Çocuklarda kolesterol yüksekliği, yetişkinlerde olduğu kadar önemli ve tehlikelidir. Üstelik çoğu zaman hiçbir belirti vermediği için sessizce ilerler.
Çocuklarda Yüksek Kolesterol: Görünmez Tehlike:
Çocukluk çağında kolesterol yüksekliğinin en yaygın nedeni obezitedir.
Kilo fazlalığı olan çocuklarda: Trigliserit yüksekliği ve HDL düşüklüğü çok sık görülür.
Şikayet çoğu zaman yoktur.
Bu nedenle tanı genellikle geç konur. Nadiren halsizlik, yorgunluk, tansiyon yüksekliği görülebilir.
Bu yüzden 10 yaşından itibaren tüm çocuklarda kolesterol taraması önerilir.
Sessiz Damar Yaşlanması: Aileleri En Çok Şaşırtan Gerçek:
Yapılan otopsi çalışmalarında, 8-10 yaşındaki tamamen sağlıklı görünen çocuklarda bile damar duvarlarında yağ birikimleri saptanmıştır.
Yani tehlike “ileride” değil… Bugün başlıyor.
Kolesterol yüksekliği zamanla arterlerin daralmasına (ateroskleroz) neden olabilir. Bu durum ileride: Kalp hastalığı, Kalp krizi ve Felç riskini artırır.
Zayıf Çocuklarda da Kolesterol Yüksek Olabilir:
Ailelerin büyük yanılgısıdır:
Kolesterol yüksekliği sadece kilolu çocuklarda görülmez. Ailesel hiperkolesterolemisi olan bir çocuk çok zayıf olabilir ama LDL’si 200-400 mg/dl seviyelerinde dolaşabilir. Bu grup en riskli gruptur.
Ekran Süresi ile Kolesterol Arasındaki Şaşırtıcı Bağlantı
Televizyon + tablet + telefon üçlüsü sadece kilo artışı yapmaz; aynı zamanda: HDL’yi düşürür, Trigliseridi yükseltir ve İnsülin direncini artırır. Bu nedenle ekran süresi günde 2 saati geçmemelidir.
Ailesel Kolesterol Hastalığı İçin Alarm Tabelaları:
Aşağıdakiler varsa çocuğunuz mutlaka değerlendirilmelidir:
***Ailede erken yaşta (erkek <55 / kadın <65) kalp krizi
***LDL ≥ 160 mg/dl
***Ailede kolesterol ilacı kullanan bireyler
***Tendonlarda küçük yağ birikimleri (ksantom)
***Çocuk yaşta göğüs ağrısı veya çabuk yorulma
Çocuklarda Kolesterol Yüksekliği Tanı Sınırları:
|
Parametre |
Sınır Değer |
|
Total Kolesterol |
≥ 200 mg/dl |
|
LDL-Kolesterol |
≥ 130 mg/dl |
|
Trigliserid (0–9 yaş) |
≥ 100 mg/dl |
|
Trigliserid (10–19 yaş) |
≥ 130 mg/dl |
|
HDL-Kolesterol |
≤ 40 mg/dl |
Çocuklarda Kolesterol Tedavisi: Yaşam Tarzı Birinci Basamaktır:
Tedavinin temelini sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivite oluşturur.
Beslenmede Dikkat Edilecek Noktalar
***Günlük kolesterol alımı 300 mg altında olmalı
***Fastfood, kızartmalar, hamur işleri, kruvasanlar kısıtlanmalı
***Kırmızı et azaltılmalı; tavuk/hindi derisiz, balık haftada 2 kez
***Sosis, salam, sucuk gibi işlenmiş et ürünleri tüketilmemeli
***Az yağlı süt ve yoğurt tercih edilmeli
***Fasulye, nohut, mercimek gibi baklagiller sık tüketilmeli
***Trans yağlardan tamamen uzak durulmalı (margarinler, hazır kek–kurabiye–krakerler, paketli hamur işleri, fast food ürünleri, kızartılmış hazır gıdalar, mikrodalga patlamış mısır, kahve kremaları, cips ve diğer paketli atıştırmalıklar)
***Şekerli içecekler ve paketli gıdalar sınırlandırılmalı
***Tuz tüketimi azaltılmalı
***Lifli gıdalar artırılmalı: tam tahıl, yulaf, arpa, çavdar, brokoli, havuç, elma, narenciye…
Egzersiz: En Güçlü Doğal Kolesterol İlacı:
***Haftanın 2-5 günü, 20-60 dakika orta düzey egzersiz yapılmalı
Ne Zaman İlaç Başlanır? (Statin vb.)
Aşağıdaki durumlarda ilaç tedavisi düşünülür:
***LDL ≥ 190 mg/dl
***LDL ≥ 160 mg/dl + ailede erken kalp hastalığı
***LDL ≥ 130 mg/dl + diyabet, hipertansiyon veya obezite
Bu karar çocuğun gelecek 20–30 yılını doğrudan korur.
Kolesterolü Düşüren 5 Ev Kuralı:
***Evde şekerli içecek bulundurmayın
***Akşam yemeği 19.00’dan sonra olmasın
***Ekran süresi ≤ 2 saat
***Her gün 20-30 dk açık hava yürüyüşü
***Her yemekten önce 1 bardak su
Unutmayın: Çocuk Enerjik Görünebilir Ama Damarları Yaşlanıyor Olabilir
Kolesterol bozukluğu çoğu zaman hiç belirti vermez. Bu yüzden tarama ve düzenli kontrol hayati önem taşır.
Ankara'da Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Doç. Dr. Ediz Yeşilkaya ile Bilimsel ve Güvenli Büyüme
Ailelerin en çok ihtiyacı: kanıta dayalı, güven veren, bilimsel yaklaşım…
Ankara’da çocuk endokrinolojisi alanında her çocuğun büyüme ve metabolizma sağlığını bütüncül olarak takip ediyoruz:
***Detaylı büyüme değerlendirmesi
***Gelişmiş laboratuvar testleri
***Kemik yaşı analizi
***Ailesel hiperkolesterolemi taraması
***Obezite ve insülin direnci değerlendirmesi
Doğru takip çoğu zaman çocuğun geleceğini değiştirir --- hem büyümede hem kalp-damar sağlığında.
Sonuç:
Çocuklarda kolesterol yüksekliği ciddi ama çok başarılı şekilde yönetilebilir bir durumdur.
Erken fark etmek, doğru beslenme, düzenli aktivite ve bilimsel takip ile çocukların hem büyümesi hem damar sağlığı güvence altına alınabilir.
