Çocuğum Çok Kilolu… Çocuklarda Mide Küçültme Ameliyatı Ne Zaman Yapılır?
“Çocuğum çok kilolu… Ameliyat mı olmalı?”
Obezite artık sadece yetişkinlerin değil, çocukların da en ciddi sağlık sorunlarından biri.
Diyet, egzersiz, davranış değişikliği ve hatta ilaç tedavisiyle bile bazı obez çocuklarda kilo kontrolü sağlanamayabiliyor.
Bu noktada ailelerin aklına sıkça şu soru geliyor: “Artık bariatrik cerrahi zamanı mı?”
Bariatrik Cerrahi Nedir?
Bariatrik cerrahi, halk arasında “mide küçültme ameliyatı” olarak bilinir.
Amaç, çocuğun daha az yemekle doymasını sağlamak, mide hacmini azaltmak ve uzun vadede kilo kaybı ile obeziteye bağlı sağlık sorunlarını düzeltmektir.
Ancak çocuklarda bariatrik cerrahi asla ilk seçenek değildir. Bu yöntem, yalnızca çok ileri düzey obeziteye sahip, diğer tüm tedaviler başarısız olmuş ve sağlığı ciddi risk altına girmiş çocuklarda düşünülür.
Bariatrik Cerrahi Öncesinde Yapılması Gerekenler:
Cerrahi düşünülmeden önce her çocukta mutlaka yapılması gerekenler:
***Sağlıklı beslenme eğitimi: Çocuğa ve aileye uygun, sürdürülebilir bir beslenme planı oluşturulmalıdır.
***Fiziksel aktivite düzenlemesi: Günlük hareket, spor ve ekran süresi dengelenmelidir.
***Davranışsal terapi: Yeme alışkanlıklarının psikolojik yönü mutlaka değerlendirilmelidir.
***Medikal tedavi: Gerekli durumlarda GLP-1 analogları (örneğin liraglutid, semaglutid) gibi iştah azaltıcı ilaçlar kullanılabilir.
Bu yöntemlerle 6-12 ay boyunca takip yapılmasına rağmen kilo verilemiyorsa, cerrahi seçenek gündeme gelebilir. Yani bariatrik cerrahi, yalnızca tedaviye dirençli olgularda son çare olarak düşünülür.
Bariatrik Cerrahi Uygulama Kriterleri (Güncel Kılavuzlara Göre):
Çocuklarda bariatrik cerrahi, ancak çok seçilmiş olgularda ve çok disiplinli bir ekibin (çocuk endokrinoloji, diyetisyen, psikiyatrist/psikolog, cerrah, anestezi uzmanı vb.) ortak kararıyla uygulanabilir.
1-Yaş ve Gelişim Kriterleri:
***Fiziksel olgunluk:
------Genellikle Tanner evresi 4 ve üzeri
------Kemik yaşı kızlarda ≥13, erkeklerde ≥15 olmalı
****Psikososyal olgunluk:
------Cerrahi sonrası yaşam tarzı değişikliklerine uyum gösterebilmeli
------Aile desteği güçlü olmalı
2-Vücut Kitle İndeksi (VKİ) Kriterleri:
Aşağıdaki iki gruptan biri cerrahi adayı olabilir:
***Grup 1:
------VKİ ≥ 40 kg/m²
------Ciddi obeziteye bağlı ek hastalık olmasa bile düşünülebilir.
***Grup 2:
------VKİ ≥ 35 kg/m²
------En az bir ciddi obeziteye bağlı komplikasyon varsa:
------------Tip 2 diyabet
------------Şiddetli uyku apnesi
------------Hipertansiyon
------------Karaciğer yağlanması (NASH)
------------Pseudotumor cerebri
------------İleri derecede kolesterol yüksekliği
3-Diğer Gereklilikler:
***En az 6-12 ay süren yapılandırılmış yaşam tarzı ve medikal tedaviye rağmen kilo kaybı sağlanamaması
***Cerrahiye uygun ruhsal durum (aktif yeme bozukluğu veya ciddi depresyon olmamalı)
***Aile onayı ve bilgilendirilmiş rıza
***Ameliyat ve takiplerin yapılabileceği uzman merkez koşullarının bulunması
Çocuklarda Uygulanan Bariatrik Cerrahi Türleri:
En sık tercih edilen yöntemler:
***Sleeve gastrektomi (tüp mide ameliyatı): Günümüzde en yaygın ve güvenli yöntemdir.
***Roux-en-Y gastrik bypass: Daha seçilmiş olgularda tercih edilir.
Bariatrik Cerrahi Sonrası Süreç:
Bariatrik cerrahi bir son değil, bir başlangıçtır. Ameliyat sonrası dönemde çocuklar mutlaka multidisipliner ekip tarafından izlenmelidir:
***Diyetisyen: Beslenme planını düzenler, vitamin-mineral eksikliklerini önler.
***Çocuk Endokrinoloji Uzmanı: Büyüme, hormon dengesi ve metabolik değerleri takip eder.
***Psikolog: Yeme davranışı, özgüven ve sosyal adaptasyonu destekler.
***Cerrah: Ameliyatın teknik takibini yapar.
Takip edilmezse demir, B12 vitamini ve D vitamini eksikliği gibi sorunlar gelişebilir. Bu nedenle vitamin-mineral desteği zorunludur.
Bariatrik Cerrahinin Kısa ve Uzun Dönem Sonuçları:
Kısa Dönem Sonuçları (İlk 1-2 Yıl):
*Kilo Kaybı: İlk 12-24 ayda fazla kilonun %25-35’i kaybedilmektedir. Sleeve gastrektomi ve Roux-en-Y gastrik bypass benzer şekilde etkilidir. Çocuklar, erişkinlere göre genellikle daha hızlı ve kalıcı kilo kaybı sağlar.
*Metabolik Etkiler:
---Tip 2 diyabetin remisyon oranı: %70-95
---Hipertansiyonun düzelmesi: %60-80
---Kolesterol yüksekliği: %70’e kadar düzelme
---Karaciğer yağlanması: Histolojik ve biyokimyasal iyileşme
---Uyku apnesi: %80’e yakın gerileme
*Psikososyal Etkiler: Özgüven artışı, okul başarısında iyileşme, sosyal katılımda artış olur. Ancak bazı olgularda vücut algısı sorunları veya emosyonel dalgalanmalar görülebilir. Bu nedenle psikolojik destek önemlidir.
*Erken Dönem Komplikasyonlar:
---Genel komplikasyon oranı: %2-5
---En sık: Bulantı, kusma, mide darlığı, dehidratasyon, vitamin eksiklikleri
---Mortalite oranı <%0.3 (çok düşüktür, erişkinlerle benzerdir)
Uzun Dönem Sonuçları (5-10 Yıl ve Üzeri):
*Kilo Kaybı: 5-10 yıllık takiplerde kilo kaybının büyük bölümü korunur. Ortalama VKİ düşüşü: 13-16 kg/m² olur. 10 yıl sonunda obeziteye bağlı hastalıklarda belirgin gerileme devam eder.
*Komorbiditelerde Kalıcı Düzelme:
---Tip 2 diyabet: %80’e kadar kalıcı remisyon
---Hipertansiyon ve dislipidemi: %60-70 oranında düzelme
---Karaciğer yağlanması: Uzun dönemde histolojik iyileşme
---PCOS’lu ergen kızlarda adet düzeni ve insülin duyarlılığı düzelir
*Büyüme Üzerine Etkiler:
---Ergenliğin son evrelerinde yapılırsa büyümeyi olumsuz etkilemez. Ancak erken yaşta (Tanner < IV) yapılırsa büyüme potansiyelini sınırlayabilir.
*Uzun Dönem Riskler:
---Vitamin-mineral eksiklikleri (özellikle demir, kalsiyum, B12, D vitamini)
---Kemik mineral yoğunluğu kaybı
---Reflü, dumping sendromu, internal herniasyon
---Psikolojik zorluklar ve yeme bozukluğu eğilimleri
Sonuç: Cerrahi Her Çocuğa Değil, Doğru Çocuğa Yapılmalı
Çocuklarda obezite tedavisinin temeli yaşam tarzı değişikliğidir. Cerrahi, yalnızca ileri obezite ve tedaviye direnç durumlarında düşünülmelidir.
Bariatrik cerrahi bir “zayıflama ameliyatı” değil, hayati riskleri azaltan ve yaşam kalitesini artıran tıbbi bir tedavidir.
Doğru çocuk, doğru merkezde, doğru zamanda ameliyat edilirse; Tip 2 diyabet, hipertansiyon ve karaciğer yağlanması gibi hastalıklar gerileyebilir. Ayrıca yaşam kalitesi artar ve psikolojik iyilik hali güçlenir. Uzun dönemde faydalar kalıcıdır ancak düzenli takip ve destek zorunludur.
Cerrahi, tek başına mucize çözüm değil, yaşam boyu sürecek bir tedavi sürecinin parçasıdır.
Kaynaklar
1---American Society for Metabolic and Bariatric Surgery (ASMBS) Pediatric Committee-2018 Update. Pratt JS et al. Surg Obes Relat Dis. 2018;14(7):882-901.
2---American Academy of Pediatrics (AAP)-2019 Policy Statement. Armstrong SC et al. Pediatrics. 2019;144(6):e20193223.
3---Endocrine Society Clinical Practice Guideline 2017. Styne DM et al. J Clin Endocrinol Metab. 2017;102(3):709-757.
4---European Society for Paediatric Endocrinology (ESPE) / ECOG Consensus-2015. Oude Luttikhuis H et al., European Guidelines for Bariatric Surgery in Adolescents.
5---NICE Guideline (UK) NG7, 2015. Obesity: identification, assessment and management.
