Bebeklerde Uyku Eğitimi Şarttır
Uyku, bebeğinizin zihinsel gelişiminde ve sağlıklı büyümesinde çok önemli bir yere sahiptir. Bebekler genellikle ilk 3-6 ay arasında biyolojik ritimlerini geliştirerek, gece gündüz ayırımı yaparak, uyku düzenlerini oluştururlar. Ancak bazı bebekler, uyku düzeni oluşturmakta zorlanabilir.
Uyku Ortamı Nasıl Olmalıdır?
Odasının sıcaklığını gündüzleri 22-24oC ve geceleri 20-22oC olmalıdır.
Yatak odası karanlık ve sessiz olmalıdır. Ancak gerekirse gece lambası kullanılabilir.
İlk 1 yıl, ebeveyn odasında ancak ayrı yatakta; bir yaşından sonra ayrı odada yatırılmalıdır.
Yatağı sert veya yumuşak olmamalı ve bebeğiniz yatağın içine gömülmemelidir.
Yatağın içinde oyuncak vs hiçbir şey bulundurulmamalıdır.
Nasıl uyutulmalıdır?
EN ÖNEMLİ NOKTA, UYKU RUTİNİ OLUŞTURMAKTIR. Yani uyku saatleri ve uyku öncesi tüm işlemler rutin hale getirilmelidir. Böylelikle bebek, uyuması gerektiğinin farkında olsun ve uykusu gelsin.
Uyku saatlerini, rutin hale getirmek çok önemlidir. Uyku saatleri düzenlenmeli özellikle her gün aynı saatte uyutulmaya çalışılmalıdır. Mümkünse erken veya geç uyutulmamalıdır.
Emzirip, gazını çıkarıp ve bezini değiştirdiyseniz bebeğiniz uyumaya hazır demektir. Uykusuzluktan bitkin hale düşmeden ve daha gözleri açıkken yatağına koyun, uyumasını bekleyin. İlk başlarda ağlamaları olacak ancak zamanla alışacaktır. Ağlamalarının şiddeti önemlidir, hafif protesto ağlamalarını görmezden gelebiliriz. Ancak ağlama şiddeti artınca, alıp sakinleştirip sonra yatağına yeniden koymalıyız. İsterseniz başını okşayarak ve alçak sesle ninni söyleyebilirsiniz. Yeter ki bebeğiniz yatağında olsun; kucağınızda ya da ayaklarınızda sallanıyor olmasın. Bu bebeğinize bir alışkanlık kazandıracaktır ve sizin için de çok rahatlatıcı olacaktır.
Bebekler sesli uyur, güler, mırıldar, küçük ağlamalar yapar ve tekrar dönerler uyurlar. Her ses çıkardığında müdahale edilmemeli, kendiliğinden tekrar uyuması için biraz beklenmelidir. Aslında bebekler, kendi kendine tekrar uykuya dalmaya meyillidirler. Ancak her seferinde müdahale edilirse bebekler kendiliğinden tekrar uykuya dalmayı öğrenemezler. Bebeklerin, kendi kendine uykuya dönmeyi öğrenmesine fırsat verilmelidir. Sabırla beklenmeli, gerçekten ihtiyacı varsa müdahale edilmelidir. Önemli olan bebeğe yanında olduğunuzu ve güvende olduğunu hissettirmektir.
Bebeğinizi sırt üstü yatırın. Yüz üstü asla yatırılmamalıdır.
Gündüz Uykuları Nasıl Olmalıdır?
Bebekler 6. aya geldiklerinde gündüzleri iki uyku yeterlidir. Bu uykunun biri öğleden önce, biri öğleden sonra olmak üzere iki defa ve her seferinde 2 saati geçmemelidir. Bir yaş ile 18. ay arası gündüz uyku ihtiyacı bire düşer. Ancak gündüz uyku ihtiyacı ilk 3 yaşa kadar devam edebilir.
Öğleden önce olan uyku sabahın devamı gibi yani uyandıktan kısa süre sonra olmamalıdır.
Öğleden sonra uykusu ise akşam saat 17:00’den sonraya kalmamalıdır.
Bebeklerin uyku döngüleri yetişkinlerden kısadır (45-60 dakika arasında değişir). Gündüz uykusu 45 dakikadan az ise tekrar uyutmak için uğraşabiliriz. Ama 45 dakikayı geçti ve uyumak istemiyorsa zorlanmamalıdır.
Gece ile gündüzü ayırt edebilmesi için gündüz oda karartılmamalıdır.
Gündüz, gece uykusunda olduğu gibi rutin yapılmamalıdır.
Gece de gündüz de aynı yatakta uyutulmalıdır.
Gece Uyandığında Ne Yapılmalıdır?
Gece uykusu en önemli uykudur. Çünkü geceleri büyüme hormonu ve melatonin hormonu salgılanır. Gündüz uykuları sadece dinlenme amaçlıdır.
Gece uyutmak için, bebek gündüz daha fazla uyanık tutulmaya çalışılmalıdır.
Geceleri, gece olduğunu bilerek davranmak ve öyle hissettirmek önemlidir. Uyandığında hemen yanına koşmayın ve göz teması kurmayın. İlk ağladığında değil; gerçekten uyandığını bildiğinizde yanına gidin.
Alçak sesle konuşmaya özen gösterin.
Işığı açmayın ve bezini değiştirecekseniz yatağında loş ışık altında yapmaya gayret edin.
Emzirip gazını çıkardıktan sonra sırtına veya vücuduna hafifçe masaj yaparak rahatlatın ve yatağına koyup uyutun.
Sabırla ve pes etmeden bu şekilde davranmaya gayret gösterdiğinizde, bebeğiniz zamanla daha kolay uykuya dalacaktır.
En Sık Yapılan Hatalar Nelerdir?
Aşırı Yorgun ve Uykusuz Bırakmak: bebekte uyku alışkanlığını bozar. Bu durumda, uyku rutinlerine ve saatlerine en kısa zamanda dönülmelidir.
Bebeği Yatağında Değil de, Kucakta veya Ayaklarda Uyutup Sonra Yatağına Taşımak: Bu durumda bebek, yatağa koyar koymaz uyanır. Kucakta uyuya kalan bebek, yatağına konduğunda ağlıyorsa, tekrar kucağa alınmamalıdır. Ağlıyorsa güven verecek şekilde bebek ile hafif sesle ve yumuşak tonda konuşulmalı ve okşanmalıdır. Eğer kucakta veya ayakta uyutulmaya alıştırılmışsa, birkaç günlük sabır ve gayretle bebekte uyku alışkanlığını oluşturması mümkündür. Yeter ki anne ve baba bu konuda gayretli, sabırlı ve birlikte olsunlar.
Bebeği Hiç Ağlatmamaya Çalışmak: Bu durum hem bebeğe hem de ebeveynin kendisine zarar verir. Önemli olan bebeği ağlatmamak değil onun sevildiğini ve güvende olduğunu hissettirmektedir.
Sallayarak Uyutmak: Sallanmaya alışan bebek, uyutmak için illa ki sallanmak ister. Sallayarak uyutmaktan vazgeçilir ise biraz sabır ve biraz gayret ile uyku eğitimi verilip, bebeğin iyi bir uyku alması sağlanabilir.
Emzirerek Uyutmak: Emzirerek uyutulan bebek, uyutmak için illa ki emzirilmek ister. Özellikle gece uyandığında yine uyumak için emmek isteyecek ve hem anne hem de bebeğin uyku ve hayat kalitesi bozulacaktır.
Gündüzleri Çok Uyutmak: Gündüz uzun süre uyuyan bebeklerde, gece-gündüz karışır ve gece uykusu azalır. Gündüz uykuları mutlaka ayarlanmalıdır.
Bebeklerde Uyku Eğitimi:
Uyku eğitimi her bebek için gerekli değildir. Anne ve baba eğer çok bunalmışsa ve tükenmişliğe girdiyse uyku eğitimi almalarında fayda vardır. Ancak uyku eğitimi, gece gündüz ayırımını tam yapamadığı için ilk 6 aydan önce bebeklere uyku eğitimi verilmez.
Hastalık, diş çıkarma ve yer değişikliği durumlarında mevcut uyku düzenleri bozulabilir. Ancak bu durum geçicidir.
Uyku eğitiminde en önemli noktalar:
Anne ve babanın sabır ve kararlılığıdır.
Yatış-kalkış saatlerini düzenlemektir. Her gün aynı saatte yatırıp aynı saatte kalkmasını sağlamak gerekir. Gündüz uykuları için de yatış-kalkış saatleri aynı olmalıdır.
Her gün yaptığınız bir uyku rutini olmalıdır (kitap okuma, yatıştırıcı bir müzik, banyo, masaj gibi). Bunlar mümkünse her gün aynı saatte ve aynı sırayla yapılmalıdır.
Bebek Uyutmada En Etkili Yöntemler:
Aşağıda en çok uygulanan 4 yöntem bulunmaktadır. Hangi yöntem size ve bebeğinize uygun ise onlardan birini tercih edip uygulayabilirsiniz.
Dr. Sears Yöntemi:
Bebeğin ihtiyacı olan şefkati ve güveni, gün içinde onunla ilgilenerek vermelisiniz.
Uykudan önce beslenme dâhil bebeğin tüm ihtiyaçlarını karşılamalısınız.
En önemli nokta, bir uyku rutini oluşturmaktır. Uykudan önce ılık banyo aldırılabilir ya da her uykuda yanında olacak bir uyku arkadaşı edindirerek birlikte uyumaya alıştırabilirsiniz. Böylece, bebeğiniz duş aldığında ya da uyku arkadaşı yanına verildiğinde uyuması gerektiğini anlayacaktır.
Uykuya dalıncaya kadar yanında durun. Derin uykudayken (uyumaya daldıktan yaklaşık 20 dk sonra) yanından ayrılın.
Gece uyanırsa, derin uyku aşamasına dönene kadar yanında olmalı ve hafif ve ritmik hareketlerle bebeğinizi rahatlatmalısınız.
Tracy Hogg Yöntemi:
Bebek kendisini güvende hissetmeli, ihtiyacı olan her durumda ebeveynlerinin yanında olacağına emin olmalıdır. Bu yöntemde bebeklerin ağlatılması istenmez.
Bebeğinizi uyku saatinde yatağına yatırın. Yatağına yatınca ağlamaya başladığında onu kucağınıza alın, sustuğu anda yatağına geri koyun. Bu sırada bebeği sallamayın ya da onunla konuşmayın. Bebek uyuyana kadar yatır-kaldır tekrarlayın. Defalarca yapmanız gerekebilir. Her bebekte bu sayı farklılık gösterebilir ancak birkaç gün içinde bu yönteme harcadığınız süre azalacaktır.
Başarılı olunması için, sadece gece uykularında değil, gündüz uykularında da uygulanması gerekir.
Ebeveynler kararlı olmalıdır. İlk günler bir dirençle karşılaşılması çok normaldir. Ebeveynler bu direnç anlarında yöntemi uygulamaktan vazgeçerse, bebeğin kendi başına uyumaya alışması beklenemez. Yöntemin faydalı olabilmesi için en az 2 hafta aralıksız olarak uygulanması gerekir. Bol bol sabır gerektirir.
Kim West Yöntemi:
Sakinlik ve sabır gerektiren bu yöntem, uyku eğitimini bebeği ağlatmadan sonlandırmak isteyen anne babalar için idealdir.
Bebeğinizi rutin bir şekilde, uykulu ama uyanıkken yatağına yatırın.
Beşiğinin yanına bir sandalye koyun. Bebeğinizin ağlamasına fırsat vermeden onu sevin ve okşayın. Uykuya dalacak gibi olduğunda hareketlerinizi azaltın.
Bu yöntemin ilk üç gününde bebeğinizin yanından hiç ayrılmayın.
Her gün sandalyenizi bebeğinizin yanından biraz daha uzaklaştırın.
Bebeğiniz çok ağladığında onu kucağınıza alın, sakinleştikten sonra tekrar yatağına yatırın ve siz de sandalyenize geri dönün.
Bir iki hafta sonra bebeğiniz kolayca uykuya dalacak, siz de yanında fazla beklemeden odadan çıkacaksınız.
GeMSS (Çocuk Duyarlı Yöntem)
Bu yöntemde bebeğin yapısı da göz önünde bulundurularak uyku eğitimi verilir. Bu yöntem ağlatmadan uygulanan bir yöntemdir.
Normal şartlarda bir davranışı en az 10 defa yaptığımız zaman, öğretmek istediğimiz davranışa bebeklerin uyum sağlamaya başladığı görülmüştür.
Bebek önce ayaktayken sakinleştirilir ve yatağına tam dalmadan konulur. Eğer bebek, anneyi emerek uyuyorsa tam uykuya geçerken, memeden ayrılır ve yatağına konulur. Amaç uyumadan yatağı hissetmesidir.
Bebek yatağa konulduğunda uyanırsa, önce yatakta sakinleştirilmeye çalışılır. Sakinleşmez ise kucağa alınıp sakinleştirilip yatırılır. Protesto ağlamaları olacaktır, bu beklenen bir durumdur. Yavaş yavaş bebeği yatağa alıştırmak önemlidir.
Yatağa alıştıktan sonraki adım, yatağa yatırıp elimizle pış pış yapılır. Pış pış yapmak da 10 gün kadar sürebilir. Daha kısa da olabilir.
Daha sonraki adım, yatağa pat pat vurarak uyutulur.
Daha sonra sesle sakinleştirme yapılır.
Daha sonra kısa süreli odadan çıkıp girmelere alıştırarak kendi kendine uyumasını sağlamalıdır.
En son kendi kendine uykuya dalma aşamasıdır,
Bu yöntem ile uyku eğitimi 1 - 3 hafta arasında sonuç verir.
Çocuğu ve aileyi zorlamadan zamana yayılan bir yöntemdir.
Uyku Eğitiminde Yardımcılar:
Emzik: Bazı bebekler ilk 4 ayda emzikle daha çabuk ve rahat uykuya dalmaktadır. İlk aylarda emme refleksi bebeklerde çok kuvvetli olduğu için uykuya yatırırken emzik, bebeği çok rahatlatabilir. Ancak sonraki aylarda uyurken emzik bebeğin ağzından düşüp uyku kalitesini bozacağı için emzik ile uyutulması önerilmez.
Kundak: Ana rahimdeki güveni vermek ve bebeğin uykusundaki kontrolsüz el ve kol hareketlerini engellemek için ilk 4 ay kundak kullanmak faydalı olabilir. Özellikle altı bol, üstü sıkı olan kundaklar tavsiye edilmektedir.
Uyku Arkadaşı: 4 aylıktan itibaren uyku arkadaşı bebeğin uykuya dalmasına yardımcı olur. Ama uyku arkadaşı sadece yatakta olmalı ve uyku arkadaşı yataktan çıkarılmamalıdır. Uyku arkadaşı, uyku zamanın geldiğini anımsatan, kendini güvende hissetmesini sağlayan ve hep uyumayı seven bir arkadaştır. Uyku arkadaşı, yatağı sevmektedir. Bebek uyku arkadaşına sarılır ve onunla uykuya dalar. Uyku arkadaşı, yumuşak olmalı, kesici ve kopma ihtimali olan aksesuarlar içermemeli ve yıkanabilir olmalıdır. Kulaklar, kuyruk, kol ve bacaklar gibi uzuvları olan bir oyuncak veya yumuşak bir yastık bile uyku arkadaşı olarak kullanılabilir.
Ne Zaman Profesyonel Uyku Eğitimi Alınmalıdır?
Eğer bebeğiniz yeteri kadar uyumuyor, gece sık aralıklarla uyanıyorsa ve anne baba yardımı olmadan uyuyamıyorsa; akşamları çok erken ya da geç uyuyorsa, sabahları erken ya da çok geç uyanıyorsa ve bunun sonucunda günü huzursuz ve uykulu geçiriyor, beraberinde beslenmesi de etkileniyorsa uyku düzeninin tekrar sağlanması gerekir.
Bebeği uyumayan ebeveyn, uykusuz ve kaygılı olur. Ebeveynlerde uzun dönemde depresyon gibi istenmeyen tablolar görülebilir. Ebeveynler kendini mutsuz ve yetersiz hissediyor ve bebek huzursuz ve hırçın ise profesyonel uyku eğitimi almanın zamanı gelmiştir. Uyku eğitimi almak isteyen ailelerin bu konuda kararlı olmaları şarttır.
Son söz:
Bebeklerde beslenme ve uyku ayrılmaz ikilidir. Bebeğinizin iyi beslenmesi için nasıl uğraşıyorsanız, güzel uyku çekmesi için aynı uğraşı vermeniz gerekir.
Her uyandığında kucağa alınan, emzirilerek kucakta ya da kollarda sallanarak uyutulan bebekler hem bebeğin kendisi hem de ailesi için ciddi bir sıkıntıdır. Ancak bunlara alışmış olması, iş işten geçmiş ve artık yapılacak bir şey yok demek değildir.
Önemli olan ebeveynlerin, bebeklerine doğru uyku alışkanlıkları kazandırmayı yürekten istemeleri ile sabır ve gayret göstermeleridir. Kararlı, tutarlı ve sabırlı olunduktan sonra uyku problemi kesinlikle çözülebilir. Bu süreçte, anne babaya birlikte ihtiyaç vardır. Bebek büyüdükçe süreç zorlaşsa da, çözüm mümkündür.
Alışmış olan bebeklerde, birkaç gün 'beni yataktan çıkart ve kucağına al' ağlamaları olacaktır. Bu noktada sabırlı olmak ve bebeğe güven hissi vererek onun sırtını sıvazlamanız, konuşmanız, okşamanız bebeğin davranış değişikliğine neden olacak hem siz hem de bebek rahat edecektir.
Bebeğinize ve sizlere iyi uykular dilerim.
Ankara Çocuk Endokrinoloji Uzmanı olarak size ve çocuklarınıza yardımcı olmaktan mutluluk duyarız.
